Na terenie powiatu znajduje się 10 rezerwatów przyrody – objętych ochroną obszarów, które kryją cenne gatunki roślin, zwierząt i leśne krajobrazy. To właśnie tam człowiek ma szansę zatrzymać się i ją podziwiać. Rezerwaty pełnią ważną funkcję – chronią to, co rzadkie, zagrożone i wartościowe. Są też świetnym miejscem na spacer po wyznaczonych szlakach lub ścieżkach edukacyjnych w ich okolicach, co daje okazję do spokojnego kontaktu z przyrodą.

Rezerwat „Jabłonna”

Leśny rezerwat położony między Jabłonną a Rajszewem, o powierzchni 21,6600 ha. Utworzony w 1981 roku, chroni jedne z najlepiej zachowanych fragmentów Lasów Chotomowskich w Kotlinie Warszawskiej.

Teren jest zróżnicowany – występują tu m.in. wąwozy opadające w stronę Wisły oraz fragmenty świetlistej dąbrowy. Przeważają lasy mieszane z dominującą sosną i dębem szypułkowym.

W runie spotykane są m.in. koniczyna dwukłosowa i pięciornik biały, a w warstwie krzewów – kruszyna, berberys i czeremcha. Rezerwat stanowi spokojną przestrzeń przyrodniczą z dala od zabudowy.

Rezerwat przyrody „Kępy Kazuńskie”

Jeden z większych rezerwatów faunistycznych, wodnych w okolicy – utworzony w 1998 roku, o powierzchni ponad 544 ha. Na terenie Gminy Jabłonna znajduje się 116,93 ha rezerwatu. Obejmuje fragment doliny Wisły z naturalnym korytem rzeki, wyspami, piaszczystymi łachami i starorzeczami, rozciąga się na terenie kilku gmin: Jabłonny, Czosnowa oraz Nowego Dworu Mazowieckiego. Obszar cechuje się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi doliny rzecznej.

Celem objęcia ochroną jest zabezpieczenie miejsc lęgowych rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków ptaków występujących w dolinie Wisły, ze względu na ich wartość naukową i edukacyjną. Notuje się tu około 30 gatunków lęgowych oraz kilkadziesiąt zalatujących, w tym rybitwy, mewy i brodźce.

Roślinność przechodzi od typowo wodnej, szuwarowej, bagiennej przez zarośla wierzbowe, aż po lasy olszowe. Występują m.in. namulnik brzegowy, który jest rośliną jednoroczną (występuje na piaszczystych nabrzeżach rzeki oraz na osadach dennych), cibora brunatna (siedlisko: doliny rzek, rośnie na brzegach rzek), wierzby krzaczaste, lepiężniki kutnerowate (bylina z rodziny astrowatych) i rośliny bagienne.

Rezerwat przyrody „Bukowiec Jabłonowski”

Leśny rezerwat o powierzchni około 37 ha, położony między Legionowem a Jabłonną, utworzony w 1990 roku. Chroni zróżnicowane drzewostany, w tym fragmenty starego lasu bukowego i brzozy czarnej.

Buk zwyczajny występuje tu poza swoim naturalnym zasięgiem, a niektóre drzewa mają nawet około 150 lat. Rezerwat wyróżnia się pomnikowymi okazami buków. Młode buki występują w formie rozproszonych, wyspowych skupisk. W warstwie krzewów występuje zarówno kruszyna pospolita, jak i wiciokrzew, które są charakterystyczne dla tego typu lasów liściastych

Obszar jest również miejscem pamięci narodowej, gdzie na obrzeżach znajdują się mogiły wojenne. Główne zagrożenia dla rezerwatu to obecność gatunków obcych oraz presja urbanizacyjna ze strony sąsiedztwa miasta.

Rezerwat „Ławice Kiełpińskie”

Rezerwat faunistyczny Ławice Kiełpińskie powstał w 1998 roku, by chronić miejsca lęgowe ptaków wodno-błotnych, głównie rybitwy białoczelnej i innych rzadkich gatunków. Inne gat. ptaków, które można zobaczyć to mewa śmieszka, pospolita. W obrębie rezerwatu spotyka się m.in. takie rzadkie gatunki zalatujące jak siewka złota, biegus zmienny oraz kulik wielki, które pojawiają się tam sezonowo podczas przelotów. Jego powierzchnia ma ponad 804 ha i obejmuje wyspy, łachy i wody Wisły na terenie gmin Łomianki (powiat warszawski zachodni), Jabłonna (powiat legionowski) oraz Warszawa – Białołęka.

Zarządza nim Regionalny Konserwator Przyrody, a teren objęty jest zakazami: poruszanie się tylko po wyznaczonych miejscach, zakaz biwakowania, palenia ognisk, zakaz poruszania się wszelkimi jednostkami pływającymi po wodach rezerwatu, amatorski połów ryb jest dopuszczony na terenie rezerwatu, ale tylko w wyznaczonych miejscach i w określonych okresach, zgodnie z zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie. W rezerwacie żyją liczne ptaki, ssaki i ryby, a po stronie Jabłonny można zobaczyć pozostałości betonowych stanowisk strzeleckich dla karabinów maszynowych, które stanowiły część niemieckiej linii obrony między wałem przeciwpowodziowym a Wisłą.

Rezerwat „Puszcza Słupecka”

Rezerwat „Puszcza Słupecka” znajdujący się na terenie gminy Nieporęt, w obrębie doliny rzeki Czarnej to leśny rezerwat o powierzchni około 160,6 ha. Uznany rezerwatem w 1994 roku, by chronić różnorodne zbiorowiska leśne – głównie łęgi, grądy (grąd subkontynentalny) i bory, wiele cennych siedlisk roślin objętych ochroną, rzadko spotykanych oraz narażonych na wyginięcie. Do gatunków rzadkich roślin objętych ochroną należą m.in. wawrzynek wilczełyko.

W drzewostanie dominują olsza i brzoza, ale są też sosna, dąb, grab czy jesion. W rezerwacie żyją m.in. wilgi, czarne bociany, żurawie oraz ssaki: łosie, sarny, dziki, jenoty i lisy. Znajduje się tu też żmija zygzakowata.

Teren nie jest dostępny dla turystów, ale wokół niego wytyczono ścieżki piesze i rowerowe. Nazwa odwołuje się do dawnej puszczy, która istniała w okolicach Słupna. Aktualnie rezerwat jest jednym z najcenniejszych leśnych obszarów Mazowsza.

Rezerwat przyrody „Łęgi Czarnej Strugi”

Jest to leśny obszar o powierzchni ponad 38 ha, położony nad rzeką Czarną, w Lasach Drewnickich, obok drogi wojewódzkiej nr 632 (Marki – Legionowo). Uznany za rezerwat przyrody 1 stycznia 1981 roku, w celu ochrony zachowania części naturalnych lasów łęgowych typowych dla Kotliny Warszawskiej.

Rezerwat sąsiaduje z Puszczą Słupecką i jest objęty planem ochronnym oraz siecią Natura 2000.

W rezerwacie dominuje około 80-letni drzewostan z olchy czarnej, wiązów i jesionów wyniosłych. W podszyciu wnikliwym wzrokiem dostrzeżemy kalinę, dereń. W runie rosną takie rośliny jak np. jaskier kosmaty, kurdybanek, niecierpek.

To także ważne miejsce dla zwierząt – żyją tu m.in. dziki, sarny, łosie oraz rzadkie gatunki chronione, jak bóbr europejski, kumak nizinny i traszka grzebieniasta.

Rezerwat „Jadwisin”

Leśny rezerwat położony w gminie Serock, między Wysoczyzną Ciechanowską a doliną Narwi. Zajmuje powierzchnię ponad 93 ha, a wokół wyznaczono dodatkową otulinę chroniącą blisko ponad 52 ha terenu.

Obszar chroni fragment dawnej Puszczy Serockiej z lasami mieszanymi i grądami, gdzie rosną wiekowe dęby szypułkowe i sosny pospolite. To ważne miejsce pod względem przyrodniczym i krajobrazowym.

W rezerwacie dozwolone są spacery po wyznaczonych szlakach. Na terenie znajduje się także XIX-wieczny pałac neorenesansowy wzniesiony w stylu „francuskim” (niedostępny dla zwiedzających).

Rezerwat przyrody „Zegrze”

Utworzony w 1979 roku. Obejmuje ponad 64 hektary. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu naturalnych lasów mieszanych, w którym rośnie dąb bezszypułkowy.

Tutejszy drzewostan tworzą również sosny i brzozy, a w niższych warstwach lasu rosną m.in. kruszyny, jarzębiny i jałowce. W runie można znaleźć chronione i ciekawe gatunki, takie jak lilia złotogłów, orlik pospolity czy naparstnica żółta.

Choć to niewielki obszar, spotkać tu można dziką zwierzynę – od saren i dzików po łosie. Idealne miejsce, by zobaczyć, jak wygląda las bez ingerencji człowieka.

Rezerwat "Wąwóz Szaniawskiego"

To niewielki, ale bardzo malowniczy rezerwat położony w Jadwisinie, na terenie gminy Serock. Utworzony w 1977 roku, dziś zajmuje prawie 14 ha, a otaczająca go otulina ma ponad 34 ha.

Nazwa rezerwatu nie jest przypadkowa – upamiętnia Jerzego Szaniawskiego, znanego pisarza i dramatopisarza, który przez lata mieszkał w majątku znajdującym się na terenie dzisiejszego rezerwatu. Choć dwór już nie istnieje, zachowały się jego fundamenty oraz wyjątkowy klimat tego miejsca, który wciąż przyciąga spacerowiczów i miłośników przyrody.

Rezerwat chroni m.in. wielogatunkowy las liściasty z drzewami o cechach zbliżonych do naturalnych, w którym zobaczymy dęby porastające zbocza wąwozu i wysoką skarpę doliny Narwi. Teren urozmaicają sosny zwyczajne. Oprócz nich rosną tu także klony, lipy i graby, a w podszyciu można wypatrzyć leszczyny, głogi czy porzeczkę alpejską. Wyróżniają się też pozostałości dawnego drzewostanu parkowego – m.in. tuje, topole i robinie. Przed wejściem do rezerwatu „Wąwóz Szaniawskiego” znajduje się głaz narzutowy – szary granitoid o obwodzie 4,6 metra. Łącznie wyznaczono tu aż 34 pomniki przyrody.

Rezerwat przyrody „Wieliszewskie Łęgi”

Niedaleko Zegrza Południowego, tuż nad brzegami Jeziora Zegrzyńskiego, kryje się wyjątkowy zakątek – florystyczny rezerwat „Wieliszewskie Łęgi”. Położony na granicy Gmin: Nieporęt, Wieliszew. To miejsce o powierzchni nieco 18,5800 hektarów. Utworzony w 1990 roku. Powstał po to, by chronić rzadką roślinność, zwłaszcza gatunki roślin storczykowatych. I nie bez powodu zyskało przydomek „Storczykowego Gaju”.

Teren rezerwatu to prawdziwa mozaika – są tu wilgotne łęgi (olszowo - jesionowe), bagna, starorzecza, ale też piaszczyste wydmy, stare dęby szypułkowe, duża liczba roślin naczyniowych. Gatunkiem podlegającym ochronie ścisłej jest m.in. roślina pszeniec grzebieniasty. Podlegające ochronie częściowej rośliny to m.in. kukułka krwista, kukułka szerokolistna, kruszczyk szerokolistny, kocanki piaskowe i turówka wonna. We florze zdecydowaną większość stanowią apofity – rodzime rośliny występujące na terenach zmienionych przez działalność człowieka.

Wśród krzewów można dostrzec m.in. dereń i kruszynę. Dla ptaków to idealne miejsce – remizy, czaple siwe i kaczki krzyżówki czują się tu jak u siebie.

Choć dostęp jest ograniczony ze względu na ochronę przyrody, wzdłuż rezerwatu biegnie ścieżka – idealna na spokojny spacer z widokiem na dziką naturę Wieliszewskich Łęgów, a w oddali można dostrzec kościół parafialny w Wieliszewie.

Źródła:

1. Rezerwat Jabłonna, strona internetowa Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody.
2. Książka „TRADYCJA MAZOWSZA powiat legionowski Przewodnik subiektywny”. Autor: Jacek Szczepański. Wydawca: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki Agencja Wydawnicza „Egros” s.c., Warszawa 2011. Rozdział: Walory przyrodnicze regionu. Opis rezerwatów przyrody w Powiecie Legionowskim - strony 13 - 16. 
3. Publikacja „Zakochaj się w Jeziorze Zegrzyńskim”, strona internetowa jezioro.zegrzynskie.pl. Wydawca: Lokalna Organizacja Turystyczna „Przystań w sercu Mazowsza” ul. Władysława Sikorskiego 11, Legionowo, wydanie pierwsze 2020 rok., strony 33 – 36.
4. Rezerwat Bukowiec Jabłonowski, strona internetowa Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. 
5. Artykuł  "Amatorski połów ryb w rezerwacie Ławice Kiełpińskie", strona internetowa www.gov.pl.
6. Powiatowy Szlak Polski Walczącej, wzmianka o pozostałościach umocnień niemieckich z II Wojny Światowej w Jabłonnie. Teren między wałem przeciwpowodziowym a Wisłą, strona internetowa szlak.powiat-legionowski.pl.
7. Książka, publikacja Rocznik Legionowski. Tom 1. Legionowo. Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, 2004. Współtwórca: Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, Kołodziejczyk Arkadiusz red.. Wzmianka o rezerwatach faunistycznych: "Kępy Kazuńskie", "Ławice Kiełpińskie", rezerwacie florystycznym "Wieliszewskie Łęgi". Autor artykułu Tomasz Chodorski "Skarby i perełki powiatu legionowskiego (atrakcje turystyczne okolic Legionowa), strona 90.
8. Praca naukowa, artykuł Synantropizacja flory roślin naczyniowych rezerwatu Wieliszewskie Łęgi (środkowa Polska). Piotr T. Zaniewski, Iwona Dembicz, Ewa Zaniewska, Agnieszka Kanabus, Łukasz Kozub, Leśne Prace Badawcze, 2021, tom 82 nr 2, strona internetowa agro.icm.edu.pl.